Choć ospa wietrzna z reguły kojarzy się z dość łagodną chorobą wieku dziecięcego, nie zawsze przebiega bezproblemowo. Charakterystyczna swędząca wysypka i wysoka gorączka to jedynie początek — wirus wywołujący ospę prowadzi niekiedy do poważnych powikłań, a te z kolei mogą pozostawić trwałe konsekwencje zdrowotne u dziecka. Dlaczego nie wolno bagatelizować ospy wietrznej u najmłodszych i na co należy zwrócić szczególną uwagę podczas choroby?

Czym jest ospa wietrzna?

Ospa u dzieci to wysoce zakaźna choroba wywoływana przez wirusa Varicella-zoster virus (VZV) odpowiedzialnego również za półpaśca. Jedynym źródłem zakażenia jest w tym przypadku człowiek. Schorzenie charakteryzuje się wysoką zaraźliwością — ospa jest najczęstszą chorobą zakaźną wieku dziecięcego. Szacuje się, że zakażonych jest nawet 95% populacji.

Wirus przenosi się drogą kropelkową oraz w powietrzu na odległość nawet kilkudziesięciu metrów, co tłumaczy nazwę tej choroby. Co ważne, zakazić można się także przez kontakt z treścią pęcherzyków ospowych.

• Czy na ospę chorują tylko dzieci?

Zasadniczo ospa wietrzna to choroba przede wszystkim dzieci i zazwyczaj przebiega łagodnie. Niekiedy zdarza się jednak, że chorują młodzież i dorośli — wtedy przebieg zakażenia może być cięższy; zwiększa się również ryzyko ewentualnych powikłań.

Kiedy można zarazić się ospą?

Chory może zarażać już na 1-2 dni przed pojawieniem się swędzącej wysypki, a przestaje być zagrożeniem dla innych dopiero w momencie, gdy wszystkie pęcherzyki zaschną i odpadną, co zazwyczaj następuje po około tygodniu. Okres inkubacji wirusa, czyli czas od wtargnięcia go do organizmu, aż do wystąpienia pierwszych objawów wynosi od 10 do 21 dni (najczęściej jest to 14 dni), choć u osób z obniżoną odpornością może to potrwać nawet do 28 dni.

Objawy ospy wietrznej u dzieci

Pierwszymi objawami choroby są m.in. wysoka gorączka, bóle głowy, a także ogólnie złe samopoczucie. Zazwyczaj w drugiej dobie pojawia się wysypka. Najpierw powstają czerwone plamki, następnie zmieniają się w swędzące grudki, później w pęcherzyki wypełnione płynem, aż w końcu te usychają i przekształcają się w krosty. Cały proces trwa około tygodnia.

Dokuczliwa, swędząca wysypka obejmuje całe ciało — należy pilnować, by dziecko nie drapało zmian na skórze, ponieważ może to sprzyjać nadkażeniom bakteryjnym, a nawet powstawaniu blizn.

Na etapie wysiewu wykwitów na błonach śluzowych jamy ustnej dzieci (zwłaszcza najmłodsze) mogą wykazywać niechęć do jedzenia czy przyjmowania płynów, dlatego w tym czasie należy szczególnie pilnować, by maluch się nie odwodnił.

Ospa wietrzna u dzieci — powikłania

Najczęstszym powikłaniem ospy wietrznej u najmłodszych są wtórne bakteryjne zakażenia skóry — może dochodzić m.in. do nacieku zapalnego, powstania ropni, ropowicy skóry, a nawet płonicy przyrannej czy w najbardziej skrajnych przypadkach — do martwiczego zapalenia powięzi. Do powikłań tych przyczyniają się paciorkowce z grupy A, a także gronkowce złociste. W przypadku zmian ropnych czasami konieczna jest interwencja chirurga. Przy wtórnym bakteryjnym zakażeniu skóry (spowodowanym zwykle nieodpowiednią pielęgnacją), może dojść do cięższych zakażeń inwazyjnych, np. bakteryjnego zapalenia płuc — czasami nawet z ropniakiem opłucnej lub posocznicą.

• Ospa wietrzna — powikłania neurologiczne

Ospa wietrzna może przyczyniać się do wielu powikłań neurologicznych — najczęściej do zapalenia móżdżku (to z kolei może objawiać się ataksją móżdżkową). Charakterystyczne objawy to zaburzenia równowagi, mowy (mowa skandowana), chodu, a także oczopląs i trudności w wykonywaniu precyzyjnych ruchów. Rzadkim powikłaniem po przebytej ospie wietrznej mogą być też porażenia nerwów czaszkowych, a także zespół Guillaina-Barrégo, który jest chorobą zapalną nerwów obwodowych.

Ryzyko powikłań neurologicznych zwiększa się wraz z wiekiem, dlatego dla młodzieży i dorosłych to najczęstszy rodzaj powikłań.

Wrodzona ospa wietrzna

Wrodzona ospa wietrzna to rzadka choroba, do której dochodzi w wyniku zakażenia płodu wirusem VZV. Jej przebieg i ryzyko zachorowania zależą od wieku ciąży. Infekcja stanowi największe zagrożenie w I trymestrze — wtedy może wystąpić wrodzona postać choroby, a w skrajnych przypadkach dochodzi nawet do obumarcia płodu.

Objawy wrodzonej ospy wietrznej to m.in. głębokie blizny na skórze, deformacje kończyn, zaćma, małoocze, zapalenie siatkówki i naczyniówki, małogłowie, wodogłowie, zaburzenia funkcji zwieraczy, upośledzenie umysłowe czy zanik kory mózgowej.

Źródła:

• https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/67573,ospa-wietrzna (dostęp: 01.10.2025)
• https://www.mp.pl/szczepienia/ekspert/ospa_wietrzna_polpasiec/ospa-objawy/113449,jakie-sa-najczestsze-powiklania-ospy-wietrznej-i-jakie-jest-ryzyko-ich-wystapienia (dostęp: 01.10.2025)
• Ł. K. Wysoczański, A. Rosner-Tenerowicz, A. Zimmer, P. N. Węgierek, M. Zimmer, Ospa wietrzna i półpasiec u kobiet w ciąży i połogu, Varia Medica 2019 tom 3, nr 3, s. 214-215
• https://forumpediatrii.pl/artykul/ospa-wietrzna-u-dzieci-przebieg-kliniczny-i-mozliwe-komplikacje (dostęp: 01.10.2025)

Artykuł sponsorowany